Het gebruik van een geslachtsnaam: tekst en uitleg

In Nederland staat het voeren van een geslachtsnaam niet geheel vrij. In het Burgerlijk Wetboek zijn hier allerlei regels over terug te vinden. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen regels voor geslachtsnamen die aan een kind kunnen worden gegeven en regels voor geslachtsnamen die door echtgenoten en geregistreerde partners in het maatschappelijk verkeer mogen worden gevoerd. Beide onderwerpen kwamen recentelijk in het nieuws. Reden voor ons om wat meer tekst en uitleg hierover te geven.

De geslachtsnaam van een kind

Op dit moment is het zo dat ouders bij de geboorte van hun kind kunnen kiezen welke geslachtsnaam aan het kind wordt gegeven. Daarbij kan een keuze voor de geslachtsnaam van de vader/duomoeder worden gemaakt, of voor de geslachtsnaam van de geboortemoeder. Wanneer de ouders geen keuze maken, krijgt het kind in geval van een huwelijk of geregistreerd partnerschap van de ouders automatisch de geslachtsnaam van de vader of duomoeder. In geval van ongehuwde en niet geregistreerde stellen krijgt het kind automatisch de geslachtsnaam van de geboortemoeder. Ouders kunnen alleen ten aanzien van hun eerste kind kiezen welke geslachtsnaam aan het kind wordt gegeven. Wordt er binnen hetzelfde gezin later nog een kind geboren, dan krijgt het volgende kind automatisch dezelfde geslachtsnaam. Dit om de eenheid binnen het gezin te bevorderen.

Recent is er een wetsvoorstel ingediend dat het mogelijk moet maken om aan het kind de geslachtsnamen van beide ouders te geven. Het kind kan dan de geslachtsnamen van beide ouders dragen, met een maximaal van twee. De geslachtsnaam zal geschreven gaan worden zonder koppelteken. Ouders krijgen dan dus de mogelijkheid om hun kind de naam Jansen, De Boer, Jansen De Boer of De Boer Jansen te geven. Het is niet verplicht hiervoor te kiezen. Wanneer de ouders geen keuze maken, blijft de standaardregeling van toepassing. Ook hier geldt weer dat als de ouders bij de geboorte van hun eerste kind eenmaal een keuze hebben gemaakt, deze keuze van toepassing blijft op eventuele latere kinderen die binnen het gezin worden geboren. In het wetsvoorstel wordt overigens niet uitgegaan van terugwerkende kracht. De keuze voor een dubbele geslachtsnaam wordt dus – als er niets aan het wetsvoorstel wordt veranderd – alleen mogelijk voor kinderen die geboren worden nadat het wetsvoorstel is aangenomen en in werking is getreden.

Te allen tijde is het raadzaam om goed na te denken over de keuze die wordt gemaakt. Een eenmaal gemaakte keuze is namelijk niet gemakkelijk terug te draaien. Slechts in zeer uitzonderlijke gevallen is het mogelijk om de geslachtsnaam van een kind te wijzigen. Dit geschiedt niet via een gerechtelijke procedure, maar via een verzoek aan de Koning. Wanneer een kind twee gezaghebbende ouders heeft, is hiervoor toestemming van beide ouders nodig. Indien aan de orde kan hiervoor aan de rechtbank vervangende toestemming worden gevraagd. In alle gevallen is het aan te bevelen om vooraf juridisch advies in te winnen over het traject tot wijzigen van de geslachtsnaam van een kind. De advocaten van Boeve Familierecht kunnen u hierover informeren.

Het voeren van de geslachtsnaam van de echtgenoot of geregistreerd partnerschap

Mensen die gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap met elkaar zijn aangegaan, hebben de mogelijkheid om elkaars geslachtsnaam te voeren ‘in het maatschappelijk verkeer’. Dat betekent dat het is toegestaan om (een combinatie van) elkaars geslachtsnaam te gebruiken, gescheiden door een koppelteken. De volgorde mag men daarbij zelf bepalen. Zo kun iemand dus na het huwelijk of geregistreerd partnerschap Jansen, De Boer, Jansen-De Boer of De Boer-Jansen gebruiken. Zo’n keuze verandert niets aan de officiële geslachtsnaam. Deze blijft altijd zoals vermeld staat op de geboorteakte.

Ook na beëindiging van het huwelijk of het geregistreerd partnerschap is het in beginsel nog toegestaan om de geslachtsnaam van de ex-partner te blijven gebruiken. Daarvoor is geen toestemming van de ex-partner vereist. Wel kan de ex-partner aan de rechter verzoeken om deze bevoegdheid te ontnemen indien hij of zij daar gegronde redenen voor heeft. Dat laatste is alleen mogelijk als er uit het huwelijk of geregistreerd partnerschap geen afstammelingen zijn voortgekomen. Dit betekent dus in beginsel dat wanneer mensen uit elkaar gaan, zij nog steeds de achternaam van hun ex-partner kunnen blijven dragen als zij dit wensen, zonder dat de ex-partner hier iets over heeft te zeggen.

Recentelijk deed de Rechtbank Noord-Nederland een uitspraak[1] waarbij het recht om ook na het huwelijk de geslachtsnaam van de ex-partner te blijven voeren een rol speelde. Partijen waren gescheiden, maar beiden nog in dienst van dezelfde BV. De man was van deze BV directeur en (indirect) grootaandeelhouder en de vrouw bezat (indirect) 30% van de aandelen. De vrouw koos ervoor om ook na de echtscheiding de geslachtsnaam van haar ex-partner te blijven gebruiken. De man was het daar niet mee eens en had op de website van de BV en in de interne systemen de geslachtsnaam van de vrouw gewijzigd. De vrouw vorderde vervolgens in kort geding dat de wijziging van haar geslachtsnaam op de website en in de interne systemen ongedaan werd gemaakt. Na een belangenafweging gaf de rechtbank de vrouw gelijk. De man had enkel aangevoerd dat hij ervoor vreesde dat zijn bedrijf schade werd toegebracht wanneer de vrouw zijn geslachtsnaam zou blijven gebruiken. De rechtbank achtte deze vrees onvoldoende onderbouwd en verder waren er door de man geen gewichtige redenen naar voren gebracht, die ertoe zouden moeten leiden dat de vrouw de geslachtsnaam van de man niet meer mocht gebruiken. De vrouw mocht dus de geslachtsnaam van de man blijven gebruiken.

Tot slot

Of het wetsvoorstel om aan kinderen een dubbele geslachtsnaam te kunnen geven uiteindelijk wordt aangenomen, is nog afwachten. Zoals gezegd is het altijd raadzaam om goed na te denken over deze keuze omdat het doorgaans erg lastig is om deze later nog te wijzigen. Het voeren van de geslachtsnaam van een echtgenoot of geregistreerd partner, verandert niets aan de officiële geslachtsnaam. Deze keuze is later wél terug te draaien, al bestaat er dus ook de mogelijkheid om hier na de echtscheiding of ontbinding van het geregistreerd partnerschap nog steeds gebruik van te blijven maken.

Heeft u vragen over dit onderwerp of een ander familierechtelijk geschil? Schroom dan niet om contact met ons op te nemen, wij staan u graag te woord. U kunt ons bereiken via info@boevefamilierecht.nl of 026 – 3823114.

[1] Rechtbank Noord-Nederland, 28 januari 2021, ECLI:NL:RBNNE:2021:225.